દરિયાઈ ઘોડો – - સમુદ્રઘોડો (Sea-horse)

ઘોડા જેવું મોઢું ધરાવતી માછલી (અસ્થિ-મસ્ય).

                    આ માછલી દરિયાના હૂંફાળા પાણીમાં વસે છે. તે વિશ્વમાં સર્વત્ર જોવા મળે છે. દરિયાકિનારે પાણીમાં ઘાસ કે લીલમાં તે વસે સમુદ્રઘોડાની આશરે ૫૦ જેટલી જાતિઓ છે. હિન્દી મહાસાગરમાં તે મળી આવે છે. સૌરાષ્ટ્રના માંગરોળ–વેરાવળ પાસે દરિયામાં તે જોવા મળે છે. 

                તે ઊભી ઊભી તરે છે. પાણીના વહેણ સાથે ઘણી લાંબી મુસાફરી કરે છે. તે ઓછાવત્તા તાપમાન અને મીઠાના પ્રમાણવાળા ખારા પાણીમાં અનુકૂલન પામી રહી શકે છે. જળઘોડો અને દરિયાઈ ઘોડો અલગ પ્રાણીઓ છે. જળ-ઘોડો મીઠા પાણીમાં રહેતું સસ્તન પ્રાણી છે. આમ જળઘોડો = હિપોપૉટેમસ (hippopotamus) (સસ્તન પ્રાણી) -

અને

દરિયાઈ ઘોડો = હિપોકૅમ્પસ (hippocampus) (માછલી).

                    આ માછલીનો આકાર સામાન્ય રીતે મળી આવતી માછલી કરતાં ખૂબ જુદો હોય છેતેનું મોં નાળચા જેવું લાંબું અને ઘોડાના મોઢા હોવાથી તે દરિયાઈ ઘોડા તરીકે ઓળખાય છેતેની પૂંછડીની મદદથી શેવાળ જેવી વનસ્પતિને લટકી રહે છે અને પણ શકે છે. તેનું લાંબું શરી૨ મો, ધડ તથા પૂંછડી – એમ ત્રણ ભાગનું બનેલું હોય છે. તેની લંબાઈ ૪૧૯ સેમી. હોય છે. 

                    તેના શરીરે ભીંગડાંને બદલે અસ્થિપટ્ટીઓ હોય છે. અમુક જાતના દરિયાઈ ઘોડાની પીઠ પર મીન-પક્ષ આવેલી હોય છે. માદામાં એક પુચ્છ મીન-પક્ષ હોય છે. નરને પેટ પર રાખવા અને સેવવા માટે એક કોથળી હોય છે.

                    

                    દરિયાઈ ઘોડાની પ્રજનનક્રિયા રસપ્રદ અને અનોખી છે. નર અને માદા પાણીમાં પાસે પાસે તરે છે. માદા એકસામટાં હજારની સંખ્યામાં ઈંડાં ઉત્પન્ન કરે છે અને પાણીમાં છોડી નરના પેટ પર આવેલી કોથળીમાં પહોંચાડવાનો પ્રયત્ન કરે છે. નર પણ તે ઈંડાં ઝીલવા આગળ પાછળ તરતો રહે છે. જે ઈંડાં ઝિલાય છે તેને નર કોથળીની અંદર ફલિત કરે છે. જે ઈંડાં પાણીમાં પડી જઈ પ્રસરી જાય તે નાશ પામે છે. નર ઈંડાંને સેવે છે. ઈંડાં ૨ કે ૩ અઠવાડિયાંમાં સેવાતાં તેમાંથી બચ્ચાં તૈયાર થઈ કોથળીની બહાર આવે છે. તે નરની દેખરેખ નીચે ખોરાક મેળવે છે.

 

                    દરિયાઈ ઘોડા કાચિંડાની જેમ તેના શરીરનો રંગ બદલી શકે છે. તે બહુ સારું તરી શકતા નથી. તે દરિયાઈ વનસ્પતિ, નાની માછલીઓ અને અન્ય નાના દરિયાઈ જીવો ખાય છે. દરિયાઈ ઘોડાનો ચીની દવામાં ખૂબ ઉપયોગ થાય છે. તેના લીધે તેનું અસ્તિત્વ જોખમાયું છે.

read દરજીડો, tailorbird