જૂડોની રમત, game of judo

 

જૂડોની રમત

મલ્લયુદ્ધ પ્રકારની જાપાનની એક લડાયક લોકપ્રિય રમત.

 

                        ૨૦૦૦ વર્ષ જૂની ‘જ્યુજિસુ’ નામની યુદ્ધકલામાંથી જૂડોનો ઉદ્ભવ થયો છે. નિઃશસ્ત્ર અવસ્થામાં આત્મરક્ષા માટે તેનો ઉપયોગ થાય છે. ચીન, જાપાન અને તિબેટના બૌદ્ધ સાધુઓને વિહારસમયે હિંસા વિના આત્મરક્ષા અર્થે તૈયાર રહેવાની આવશ્યકતામાંથી આ કલા વિકાસ પામી છે. આ રમતમાં સુદૃઢ શારીરિક સ્વાસ્થ્ય અને માનસિક શિસ્ત પર વિશેષ ભાર મૂકવામાં આવે છે.

 

                        જિગોરો કાનો (૧૮૬૦-૧૯૩૮) નામના જ્યુજિત્સુ ૨મતના નિષ્ણાતે ૧૮૮૨માં આ રમતને નવો ઘાટ આપ્યો. તેણે ભયાવહ દાવ કાઢી નાખીને સરળ ક્રીડાપદ્ધતિની રચના કરી. ૧૯૫૧માં આંતરરાષ્ટ્રીય જૂડો મંડળ સ્થપાયું. ૧૯૫૬થી જાપાનના પાટનગર ટોકિયોમાં જૂડોની વૈશ્વિક સ્પર્ધાઓનો આરંભ થયો. એ જ વર્ષથી તેનો ઑલિમ્પિક અને પછી તુરત જ એશિયાઈ રમતોત્સવોમાં સમાવેશ કરાયો. ૧૯૮૦થી ન્યૂયૉર્ક(યુ.એસ.)માં મહિલાઓ માટે પણ આ સ્પર્ધા આરંભાઈ છે.

                        જૂડોમાં પ્રતિસ્પર્ધી ભારે અને બળવાન હોય તોપણ તેના જ ભાર અને બળથી તેને માત કરવાની યુક્તિઓ વિકસાવવા પર ભાર મૂકવામાં આવે છે. મર્મસ્થાનો પર પ્રહાર કરી તેને વેદનાગ્રસ્ત કરવા હાથનો ઉપયોગ થાય છે. આ કળાને ‘આતેમી’ કહે છે. તેમાંથી ‘કરાટે’ નામની સ્વતંત્ર  રમત વિકસાવવામાં આવી છે.

                        જૂડોમાં સમતલ સ્થાન ઉપર ૯ મી.ની બાજુઓવાળી સાદડી પાથરેલા ચોરસ ક્રીડાસ્થળ ઉપર બે સ્પર્ધકો પરસ્પરને નમન કરીને ક્રીડાનો આરંભ કરે છે. કપડાને ગળા કે બાંય પાસે પકડીને એકબીજાને તેઓ ચીત કરવા મથે છે. ચીત અવસ્થા ૩૦ સેકંડની થતાં ચીત કરનાર સ્પર્ધકને ગુણ મળે છે. પાશ તથા હસ્ત-મરોડ દ્વારા પણ ગુણ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. ગુણને જાપાનની ભાષામાં ‘ઇપોન’ કહે છે. યુદ્ધનો સમય ૩થી ૨૦ મિનિટનો હોય છે.

                     ઇપોન નોંધાય એટલે રમત પૂરી થઈ ગણાય છે. નિયત અવધિ પતી જવા છતાં ઇપોન નોંધાય નહિ     ત્યારે નિર્ણાયકો યુદ્ધ દરમિયાન સ્પર્ધકોના એકંદર કૌશલને લક્ષમાં લઈ કોણ વિજેતા છે તે ઠરાવે છે. આ રમતમાં શારીરિક તથા માનસિક ચપળતાનું મહત્ત્વ ઘણું છે. સ્પર્ધકોમાં બે મુખ્ય વર્ગો — વિદ્યાર્થી (કિયુ) તથા નિષ્ણાત (દાન) હોય છે. એમાં વિવિધ કક્ષાઓ હોય છે, જે પટ્ટાના રંગ પરથી સૂચિત થાય છે.

                        સામાન્ય  રીતે ચોથી દાન ઇષ્ટ કક્ષા ગણાય છે. ૭થી ૧૦ વર્ષ સુધી સપ્તાહમાં ૩ દિવસ પ્રશિક્ષણ લીધા પછી તે સિદ્ધ થાય છે. ૫ દાન કક્ષા માટે કાળો પટ્ટો, ૬થી ૮ દાન માટે કાળો અથવા રાતો અને શ્વેત પટ્ટો, ૯થી ૧૧ દાન કક્ષા માટે રાતો પટ્ટો અને ૧૨મી દાન કક્ષાએ બેવડી પહોળાઈનો શ્વેત પટ્ટો ધારણ કરવામાં આવે છે. સર્વોચ્ચ કક્ષાનો રાતો પટ્ટો વિશ્વમાં કેવળ અમુક પુરુષો જ ધરાવે છે.

 

                    ભારતમાં જૂડોની સરખામણીમાં કરાટે વધારે લોકપ્રિય છે. સેના તથા પોલીસદળમાં જવાનોને કરાટેનું વ્યવસ્થિત શિક્ષણ આપવામાં આવે છે.

 

                        જૂડોના વિશ્વના શ્રેષ્ઠ રમતવીરોમાં જાપાનના યાસુહિરો, યામાશિતા, શોઝોજી, નાઓયા યોગાવા અને હિતોશી સાઈતો; નેધરલૅન્ડ્ઝના વિલ્હેમ રુસ્કા; ઑસ્ટ્રિયાના પીટર સેઈઝનબેખર; પોલૅન્ડના વાલ્ડમેર લેજિયન તથા બેલ્જિયમની ઇન્ચિંડ બર્ગમન્સનો સમાવેશ થાય છે.

READ જુલે વર્ન